obróbka materiałów
zbiór procesów mających na celu kształtowanie elementów maszyn i urządzeń z materiałów konstrukcyjnych oraz narzędzi z materiałów narzędziowych. Kształtowanie następuje w wyniku zmiany wymiarów, kształtu, określonych cech (np. chropowatości) i innych właściwości użytkowych tych elementów. Rozróżniamy następujące rodzaje obróbki materiałów:
- ubytkową – polegającą na kształtowaniu elementów przez usunięcie nadmiaru materiału zwanego naddatkiem, np. obróbka skrawaniem lub erozyjna;
- bezubytkową – niezwiązaną z usuwaniem materiału, lecz z wykorzystaniem zjawiska odkształcenia plastycznego lub procesów nagrzewania i chłodzenia obrabianego materiału, np. obróbka cieplna, odlewanie, kucie i tłoczenie.
Podstawowymi metodami obróbki ubytkowej są:
- obróbka skrawaniem − polegająca na usunięciu z półfabrykatu wyjściowego zbędnego materiału w postaci wiórów za pomocą narzędzia skrawającego w celu uzyskania przedmiotu o wymaganym kształcie, wymiarach i odpowiedniej gładkości powierzchni;
- obróbka erozyjna – polegająca na spowodowaniu erozji materiałów pod wpływem dostarczonej energii (elektrycznej, chemicznej lub cieplnej), podczas której następuje odrywanie cząstek materiału, ich topienie i odparowanie.
Dominującą metodą kształtowania elementów maszyn, urządzeń i narzędzi jest obróbka skrawaniem, jednak do kształtowania twardych materiałów jest stosowana obróbka erozyjna.
W procesie obróbki są wykorzystywane różne narzędzia, a warunkiem koniecznym obróbki jest wzajemne przemieszczanie się narzędzia i obrabianego materiału. Jeżeli to przemieszczenie następuje dzięki energii wytwarzanej przez napęd maszyny (urządzenia), wówczas jest to obróbka maszynowa, a maszyna (urządzenie) nazywa się obrabiarką. Obrabiarki są stosowane do kształtowania elementów z różnych materiałów konstrukcyjnych za pomocą zamocowanych w nich narzędzi.
W zależności od metody kształtowania przedmiotów rozróżniamy obrabiarki:
- skrawające,
- do obróbki plastycznej,
- do obróbki erozyjnej.
W zależności od zastosowania rozróżniamy obrabiarki:
- ogólnego przeznaczenia – umożliwiające wykonywanie różnorodnych prac w ramach produkcji jednostkowej i małoseryjnej;
- specjalizowane – przeznaczone do wykonywania tylko określonych operacji w węższym zakresie, np. tokarko-frezarki,
- specjalne – stosowane w określonych gałęziach przemysłu, np. tokarki do obróbki kół wagonów kolejowych.
